Κυριακή 3 Ιουνίου 2012












ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ 
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ

Τα τελευταία χρόνια γίνεται ολοένα και πιο έντονη στο χώρο της υγείας η αναγκαιότητα της αναβάθμισης της ποιότητας των προσφερόμενων υπηρεσιών με ταυτόχρονη μείωση του κόστους τους.
Οι σύγχρονες εξελίξεις στους τομείς των τηλεπικοινωνιών και της πληροφορικής είναι προφανές ότι δημιουργούν ένα νέο περιβάλλον εργασίας και λειτουργίας στους χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι ασύρματες επικοινωνίες (για τον τομέα των τηλεπικοινωνιών) και οι φορητές υπολογιστικές συσκευές (Personal Digital Assistants - PDAs) για τον τομέα της πληροφορικής. Ο όρος των "κινητών υπολογιστών" (mobile computers) που σε άλλους επιχειρηματικούς τομείς είχε εδώ και χρόνια αξιοποιηθεί, υπήρξε για τον χώρο της υγείας μια έννοια παρεξηγημένη αφού δεν υπήρξαν μέχρι πρότινος ουσιαστικές εφαρμογές των τεχνολογιών αυτών. Με την υλοποίηση ασυρματικών δικτύων ευρείας ζώνης (Wireless Local Area Networks - WLANs) εντός των νοσοκομείων αλλά και την προσαρμογή μεγάλου αριθμού Νοσοκομειακών Πληροφοριακών Συστημάτων ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν από φορητές υπολογιστικές συσκευές PDA δημιουργεί νέα δεδομένα στην αυτοματοποίηση διαδικασιών, στο περιορισμό του κόστους και κυρίως στην αναβάθμιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών (κυρίως μέσω της σημαντικής μείωσης των ιατρικών σφαλμάτων). Χαρακτηριστικά παραδείγματα της αξιοποίησης των παραπάνω τεχνολογιών αποτελούν η παραγγελιοδοσία εργαστηριακών εξετάσεων και φαρμάκων στο χώρο παροχής υπηρεσιών (point-of-care), η τηλεπαρακολούθηση ζωτικών βιοσημάτων, η ορθή αναγνώριση (ταυτοποίηση) ασθενών, κλπ.
Από μία πρόσφατη μελέτη του Institute of Medicine προκύπτει ότι για της ΗΠΑ, περί τους 100,000 θανάτους και εκατομμύρια επιπλοκές ετησίως οφείλονται σε ιατρικα σφάλματα. Εξ αυτών, ένα ποσοστό της τάξης του 16% οφείλεται σε σφάλματα που συνδέονται με την χορήγηση φαρμάκων. Η αποφυγή των σφαλμάτων αυτών προϋποθέτει τον έλεγχο της ορθότητας πέντε στοιχείων: σωστό φάρμακο, σωστή δόση, σωστός ασθενής, σωστός χρόνος, σωστή οδός χορήγησης. Μια από τις πιο σημαντικές εφαρμογές των "κινητών υπολογιστών" που υλοποιείται σε αριθμό νοσοκομείων αναφέρεται στην μηχανογραφική υποστήριξη της χορήγησης φαρμακευτικών σκευασμάτων. Η χρήση φορητών υπολογιστικών συσκευών με ασυρματική δικτυακή υποστήριξη και ενσωματωμένη δυνατότητα ανάγνωσης γραμμωτού κώδικα επιτρέπει στο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό την ταυτοποίηση του ασθενούς με την ανάγνωση του γραμμωτού κώδικα στη ετικέτα στον καρπό του. Με ανάλογο τρόπο γίνεται και η ταυτοποίηση του νοσηλευτή (ανάγνωση γραμμωτού κώδικα στην κάρτα προσωπικού), ενώ η ανάγνωση του γραμμωτού στη χορηγούμενη φαρμακευτική δόση ταυτοποιεί την χορηγούμενη φαρμακευτική ουσία / δοσολογία. Μέσω της ασυρματικής ζεύξης, ο φορητός υπολογιστής επικοινωνεί με το Κλινικό Πληροφοριακό Σύστημα για να επιβεβαιώσει ότι ο σωστός ασθενής λαμβάνει το σωστό σκεύασμα στην σωστή δοσολογία στο σωστό χρόνο και μέσω της σωστής οδού χορήγησης. Σε περίπτωση οποιασδήποτε αναντιστοιχίας, ο νοσηλευτής ενημερώνεται ώστε να μην προχωρήσει στην χορήγηση. Για κάθε πράξη το σύστημα καταγράφει το χρήστη που έκανε την χορήγηση και την ώρα που αυτή έγινε. Ήδη, από τους πρώτους μήνες υλοποίησης των παραπάνω πρακτικών, σημειώθηκε σημαντική μείωση στον αριθμό σφαλμάτων στα νοσοκομεία σε τέτοιο βαθμό που το FDA προσανατολίζεται στην υποχρεωτική σήμανση όλων των φαρμακευτικών σκευασμάτων με γραμμωτό κώδικα.
Σημαντική συμβολή στην μείωση των ιατρικών σφαλμάτων έχουν επιδείξει και τα συστήματα "clinical alerting". Πρόκειται για εφαρμογές λογισμικού βασισμένες σε μηχανισμούς "rule-based" που επικοινωνούν σε πραγματικό χρόνο με το Κλινικό Πληροφοριακό Σύστημα και είναι σε θέση να ενημερώνουν τους θεράποντες ιατρούς για αποτελέσματα εξετάσεων εκτός φυσιολογικών ορίων (βάσει του κλινικού προφίλ του ασθενούς) αλλά υποδεικνύουν την ανάγκη τροποποίησης του θεραπευτικού πρωτοκόλλου ή του φαρμακευτικού σχήματος. Οι διαδικασίες αυτές, αποτελούν σημαντικά εργαλεία για το ιατρικό προσωπικό, αφού αναλύουν σε πραγματικό χρόνο μεγάλο αριθμό κλινικών δεδομένων και βάσει των προκαθορισμένων κανόνων υποβοηθούν τον ιατρό στην λήψη έγκαιρων και επιστημονικά ορθών αποφάσεων. Παράλληλα, τα συστήματα αυτά συμβάλλουν στην μείωση του κόστους αφού η αυτοματοποιημένη πρόσβαση στο κλινικό προφίλ του ασθενούς επιτρέπει τον έλεγχο και την πρόληψη τυχόν προβλημάτων φαρμακευτικής χορήγησης. Για παράδειγμα, ένα τέτοιο σύστημα μπορεί να επισημαίνει στο θεράποντα ιατρό να αποφύγει την χορήγηση ενδοφλέβιων σκευασμάτων (που παρουσιάζουν σημαντικό κόστος) σε περίπτωση που το προφίλ του ασθενή επιτρέπει την χορήγηση αντίστοιχων από το στόμα.
Μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα εφαρμογή των τεχνολογιών ασύρματων επικοινωνιών και PDAs αφορά στην παροχή υπηρεσιών παρακολούθησης της κατάστασης ασθενών ή ηλικιωμένων ατόμων στο καθημερινό τους περιβάλλον. Στο πλαίσιο αυτό θα αναπτυχθούν συστήματα alerting τα οποία θα βασίζονται σε φυσιολογικά ή και άλλα σήματα του ασθενή που συλλέγονται από ένα ή περισσότερα PDAs και σένσορες και μέσω του τοπικού δικτύου θα επιτρέπουν την αυτόματη παρακολούθηση της υγείας ασθενών, ηλικιωμένων ατόμων, ή ανθρώπων που ζουν μόνοι. Πρόσφατες έρευνες στην Ιταλία και άλλες Ευρωπαϊκές χώρες έδειξαν ότι από ανθρώπους που θα ενδιαφέρονταν για ‘έξυπνα κτίρια’, ο σημαντικότερος παράγοντας είναι η φροντίδα της υγείας ακολουθούμενος από την ασφάλεια.


Μια άλλη εφαρμογή παροχής υπηρεσιών που αφορά στην ενημέρωση, εκπαίδευση και υποστήριξη αποφάσεων του ιατρικού κόσμου, είναι η ανάπτυξη λεπτομερών πηγών γνώσης, σε μορφή κανόνων (rules), οντολογιών (ontologies) και βάσεων δεδομένων για διάφορες ασθένειες, από ιατρικά κέντρα ή άλλους φορείς. Η ανάπτυξη αυτή θα συνοδεύεται από τεχνολογίες αυτόματης πρόσβασης του χρήστη στις πηγές γνώσεις, με απλό, αποτελεσματικό και προσαρμοζόμενο στο προφίλ του χρήστη τρόπο, μέσω του Διαδικτύου ή άλλων δικτύων επικοινωνίας. Η ανάπτυξη αυτή θα αποτελέσει σημαντικό παράγοντα υποστήριξης των ιατρικών διαγνώσεων και αποφάσεων, ειδικά σε σύνθετες περιπτώσεις. 
Είναι σαφές, ότι τα παραπάνω παραδείγματα, αποτελούν ένα μικρό μέρος των σημαντικών μεταβολών και θετικών επιπτώσεων που οι σύγχρονες τεχνολογίες τηλεματικής επιφέρουν στο χώρο της υγείας. Από την άλλη, είναι αυτονόητο ότι σημαντικό στοιχείο για την αξιοποίηση των παραπάνω τεχνολογιών αποτελεί η υλοποίηση στο νοσοκομείο ενός σύγχρονου Πληροφοριακού Συστήματος Νοσοκομείου με έμφαση στη διαχείριση Ιατρικών Δεδομένων. Σημαντικό στοιχείο στην υλοποίηση τέτοιων συστημάτων αποτελεί η υιοθέτηση διεθνών προτύπων (όπως τα ΙCD-10, CPT, DRG, κλπ.) αλλά και πρωτοκόλλων όπως το HL-7, DICOM, κλπ. αλλά κυρίως η σύγχρονη αρχιτεκτονική των συστημάτων που να επιτρέπει την κλιμάκωση, την διασύνδεση με άλλα πληροφοριακά συστήματα και ιατρικά μηχανήματα, την υποστήριξη διαφορετικών τερματικών συσκευών, και βέβαια η αποδοχή τους από τους εμπλεκόμενους χρήστες. Σε αυτό, σημαντική παράμετρος πέρα από την ποιότητα του προϊόντος, αποτελεί και η εμπειρία στη υλοποίηση "implementation" της λύσης από την εταιρεία που έχει αναλάβει το έργο για λογαριασμό του νοσοκομείου.
Ανέστης Χριστοδουλάκης
Διευθύνων Σύμβουλος Datamed

Ουραγοί στη χρήση υπολογιστών

Η χώρα μας διαθέτει αναλογικά περισσότερους αξονικούς τομογράφους από τη Γερμανία και τη Γαλλία αλλά την ίδια ώρα μόλις ο ένας στους δύο γιατρούς χρησιμοποιεί υπολογιστή και διατηρεί ηλεκτρονικούς φακέλους ασθενών, όταν σε άλλες χώρες της ΕΕ το αντίστοιχο ποσοστό προσεγγίζει το 100%

Ουραγοί στη χρήση υπολογιστών
Ως το «ελληνικό παράδοξο» θα μπορούσε να χαρακτηριστεί η χρήση της τεχνολογίας στον τομέα της Υγείας.
Η χώρα μας διαθέτει αναλογικά περισσότερους αξονικούς τομογράφους από χώρες όπως η Γερμανία, η Γαλλία και η Δανία. Βρίσκεται, όμως, στις τελευταίες ευρωπαϊκές θέσεις στη χρησιμοποίηση υπολογιστών από τους γιατρούς και ηλεκτρονικού φακέλου ασθενών.
Τα παραπάνω ανέφερε, μεταξύ άλλων, ο καθηγητής της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) κ.  Νίκος Μανιαδάκης, μιλώντας στο 3ο Πανελλήνιο και 2ο Πανευρωπαϊκό Επιστημονικό και Επαγγελματικό Νοσηλευτικό Συνέδριο της Eνωσης Νοσηλευτών Ελλάδος. Ο καθηγητής υπογράμμισε ότι τη δεκαετία του ‘90 η αναλογία αξονικών τομογράφων στη χώρα μας ήταν σχεδόν ένας ανά εκατομμύριο πληθυσμού, για να εκτιναχθεί στους 13 ανά εκατομμύριο το 2005.
Η υψηλή τεχνολογία δεν χρησιμοποιείται, όμως, ανάλογα και στην καθημερινότητα των γιατρών, καθώς η Ελλάδα κατέχει την προτελευταία ευρωπαϊκή θέση (πριν από την Πορτογαλία) σε χρησιμοποίηση ηλεκτρονικού υπολογιστή από τους γιατρούς.
Ο καθηγητής Ν. Μανιαδάκης τόνισε ότι τη δεκαετία του ‘90 η αναλογία αξονικών τομογράφων στη χώρα ήταν ένας ανά 1 εκατ. κατοίκους, για να εκτιναχθεί το 2005 στους 13 ανά 1 εκατ. πληθυσμό
Ο καθηγητής Ν. Μανιαδάκης τόνισε ότι τη δεκαετία του ‘90 η αναλογία αξονικών τομογράφων στη χώρα ήταν ένας ανά 1 εκατ. κατοίκους, για να εκτιναχθεί το 2005 στους 13 ανά 1 εκατ. πληθυσμό
Eνας στους δύο Eλληνες γιατρούς (52%) χρησιμοποιεί υπολογιστή στην παροχή των υπηρεσιών του, με τη Φινλανδία και την Ολλανδία να εμφανίζουν καθολικά ποσοστά χρήσης (100%), τη Σουηδία 98%, τη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο 95% και την Αυστρία 82%.
Ακόμη πιο χαμηλά είναι στη χώρα μας τα ποσοστά χρήσης ηλεκτρονικού αρχείου ασθενών (17%), τα οποία είναι πολύ υψηλά σε χώρες όπως η Σουηδία (90%), η Ολλανδία (88%), η Δανία (62%) και το Ηνωμένο Βασίλειο (58%).
Ο κ. Μανιαδάκης ανέφερε ότι ο χώρος της Υγείας διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη δημιουργία του δημοσιονομικού προβλήματος που αντιμετωπίζει η Ελλάδα.
Οι δαπάνες Υγείας στη χώρα μας -εξήγησε- ανέρχονται στο 9,6% του ΑΕΠ, με το 60,3% να είναι δημόσιες (30,3% η κοινωνική ασφάλιση και 30% ο κρατικός προϋπολογισμός). Τα φάρμακα αποτελούν το 17% της συνολικής δαπάνης, ποσοστό το οποίο βρίσκεται λίγο πιο κάτω από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ (18%).
Η χώρα μας, ωστόσο, εμφανίζει σημαντική υπερκατανάλωση φαρμάκων, σε συγκεκριμένες θεραπευτικές κατηγορίες. Κατέχει την πρώτη ευρωπαϊκή θέση σε κατανάλωση αντιβιοτικών και την τρίτη ευρωπαϊκή θέση (μετά τη Φινλανδία και τη Γερμανία) σε φάρμακα κατά του διαβήτη.
Δημήτρης Καραγιώργος








2 σχόλια: